पण श्रीकृष्णाला गीता सांगायची आहे तरी कुणाला ? मुख्यमंत्री पॉडकास्ट का करतायत ?

मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या 'महाराष्ट्रधर्म' पॉडकास्टचा हेतू आणि त्यामागील राजकीय गणित उलगडणारा हा स्पेशल ब्लॉग

महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी 6 जुलै 2025 रोजी आषाढी एकादशीच्या शुभमुहूर्तावर 'महाराष्ट्रधर्म' या पॉडकास्ट मालिकेची सुरुवात केली. या पॉडकास्टच्या पहिल्या भागात, 'महाराष्ट्रधर्म: पायाभरणी आणि उभारणी', फडणवीस यांनी महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक, आध्यात्मिक आणि ऐतिहासिक वारशावर प्रकाश टाकला. रामायण-महाभारतापासून ते गौतम बुद्ध, संत ज्ञानेश्वर, छत्रपती शिवाजी महाराज, महात्मा फुले आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यापर्यंतच्या योगदानाचा उल्लेख करत त्यांनी 'महाराष्ट्रधर्म' हा धर्म नसून एक नैतिक संहिता (code of ethics) असल्याचे ठासून सांगितले. मात्र, या पॉडकास्टमागील खरे उद्दिष्ट आणि त्याचा संभाव्य प्रभाव यावर चर्चा होणे गरजेचे आहे, विशेषतः महाराष्ट्रातील राजकीय परिस्थिती आणि भारतीय जनता पक्षाच्या (BJP) विरोधी पक्षांकडून होणाऱ्या टीकेच्या पार्श्वभूमीवर हे जरा जास्त गरजेचे आहे !

पॉडकास्टचा हेतू आणि लक्ष्य

'महाराष्ट्रधर्म' पॉडकास्टचा प्राथमिक हेतू आहे महाराष्ट्रातील सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक वारसा नव्या पिढीपर्यंत पोहोचवणे आणि त्याद्वारे मराठी अस्मितेला उजाळा देणे. फडणवीस यांनी पॉडकास्टमध्ये सांगितले की, “महाराष्ट्रधर्म म्हणजे आपण कोण आहोत हे समजून घेणे आणि आपण काय बनू इच्छितो हे ठरवणे.” हे पॉडकास्ट महाराष्ट्राच्या इतिहास, संस्कृती आणि साहित्याचा जागर करणार असल्याचे त्यांनी जाहीर केले. मात्र, या सांस्कृतिक कथनामागे राजकीय हेतूही लपलेले आहेत, विशेषतः आगामी मुंबई महानगरपालिका (BMC) निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर आणि नुकत्याच उद्धव ठाकरे व राज ठाकरे यांच्या एकत्रित रॅलीमुळे निर्माण झालेल्या राजकीय दबावामुळे.

मराठी मतदारांना आकर्षित करणे:

नुकत्याच झालेल्या हिंदी भाषा सक्तीच्या निर्णयाविरोधातील आंदोलनात उद्धव ठाकरे आणि राज ठाकरे यांनी एकत्र येऊन मराठी अस्मितेचा मुद्दा उपस्थित केला. 5 जुलै 2025 रोजी मुंबईतील ‘आवाज मराठीचा’ रॅलीत त्यांनी महायुती सरकारवर ‘महाराष्ट्रविरोधी’ असल्याचा आरोप केला. या रॅलीने मराठी मतदारांमध्ये उत्साह निर्माण केला आणि BJP ला ‘मराठीविरोधी’ ठरवण्याचा विरोधकांचा प्रयत्न दिसून आला. याला प्रत्युत्तर म्हणून फडणवीस यांनी ‘महाराष्ट्रधर्म’ पॉडकास्टच्या माध्यमातून मराठी संस्कृती आणि अस्मितेचा मुद्दा हायजॅक करण्याचा प्रयत्न केला आहे. पॉडकास्टमध्ये संत ज्ञानेश्वर, छत्रपती शिवाजी महाराज, आणि वारी परंपरेचा उल्लेख करून मराठी मतदारांना भावनिक आवाहन केले गेले आहे.

BJP च्या प्रतिमेची पुनर्बांधणी:

2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत महाराष्ट्रात BJP ला केवळ 9 जागांवर यश मिळाले, तर 2019 मध्ये त्यांनी 23 जागा जिंकल्या होत्या. यामागील एक कारण म्हणजे विरोधकांनी, विशेषतः उद्धव ठाकरे आणि शरद पवार यांनी, BJP ला ‘महाराष्ट्रविरोधी’ आणि ‘ 

‘मराठीविरोधी’ ठरवण्याचा प्रयत्न. फडणवीस यांनी या पॉडकास्टच्या माध्यमातून मराठी संस्कृती आणि अस्मितेचा मुद्दा ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न केला आहे. संत ज्ञानेश्वर, छत्रपती शिवाजी2074; महाराज आणि वारी परंपरेचा उल्लेख करून मराठी मतदारांना भावनिक आवाहन केले आहे.

हिंदुत्व आणि मराठी अस्मितेचा संगम:

फडणवीस यांनी पॉडकास्टमध्ये ‘महाराष्ट्रधर्म’ हा धर्म नसून नैतिक संहिता असल्याचे सांगितले असले, तरी त्यात हिंदुत्वाचा अंतर्भाव आहे. छत्रपती शिवाजी महाराज, संत तुकाराम आणि वारी परंपरेचा उल्लेख करून मराठी अस्मितेला हिंदुत्वाशी जोडण्याचा प्रयत्न दिसतो. BJP नेहमीच हिंदुत्वाच्या मुद्द्यावर जोर देते, आणि हा पॉडकास्ट त्याच रणनीतीचा भाग आहे, ज्यामुळे मराठी आणि हिंदू मतदारांना एकत्रितपणे आकर्षित करण्याचा प्रयत्न होतो. यामुळे मविआच्या मुस्लिम आणि मराठी मतदारांच्या संयुक्त मतपेटीला आव्हान देण्याचा हेतू आहे.

कोणत्या मतदारवर्गासाठी?

‘महाराष्ट्रधर्म’ पॉडकास्टचा प्राथमिक लक्ष्यवर्ग आहे अर्थात

मराठी मतदार ! विशेषतः मुंबई आणि पश्चिम महाराष्ट्रातील मराठी भाषिक मतदार, जे मुंबई महापालिका निवडणुकीत निर्णायक ठरतात. उद्धव ठाकरे आणि राज ठाकरे यांनी मराठी अस्मितेच्या मुद्द्यावर एकत्र येऊन भाजपला ला कोंडीत पकडले आहे. या पॉडकास्टद्वारे फडणवीस मराठी मतदारांचा विश्वास पुन्हा मिळवू इच्छितात हा सगळ्यात पहिला ढोबळ आणि ठाम निष्कर्ष

हिंदू मतदार:

 भाजपची हिंदुत्वाची विचारसरणी लक्षात घेता, हिंदू मतदारांना एकत्रित करण्याचा प्रयत्न आहे, विशेषतः मराठा, OBC आणि इतर हिंदू समुदायांना. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत मराठा आणि OBC मतदारांचा पाठिंबा कमी झाल्याने हा प्रयत्न महत्त्वाचा आहे.

नव्या पिढीचा सोशल आणि शहरी मतदार:

 पॉडकास्ट हे डिजिटल माध्यम आहे, जे तरुण आणि शहरी मतदारांना आकर्षित करण्यासाठी आहे. फडणवीस यांनी यापूर्वी ‘मी मुख्यमंत्री बोलतोय’ हा टीव्ही कार्यक्रम केला होता, आणि आता पॉडकास्टद्वारे नव्या पिढीशी संवाद साधण्याचा प्रयत्न आहे.

महाराष्ट्र संस्कृती आणि BJP ची विरोधी असणाऱ्या इमेजचे काय ?

महाराष्ट्रातील विरोधी पक्ष, विशेषतः शिवसेना (UBT) आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस (शरद पवार गट), यांनी BJP वर ‘महाराष्ट्रविरोधी’ आणि ‘मराठीविरोधी’ असा ठपका ठेवला आहे. हिंदी भाषा सक्तीच्या निर्णयामुळे आणि काही औद्योगिक प्रकल्प महाराष्ट्राबाहेर गेल्यामुळे हा आरोप अधिक तीव्र झाला. याशिवाय, मराठा आरक्षणाच्या मुद्द्यावरूनही BJP ला टीकेला सामोरे जावे लागले आहे. या पॉडकास्टद्वारे फडणवीस या टीकेला प्रत्युत्तर देत आहेत आणि मराठी संस्कृतीशी आपली बांधिलकी दाखवण्याचा प्रयत्न करत आहेत. मात्र, विरोधकांचा दावा आहे की BJP ची हिंदुत्वाची विचारसरणी मराठी अस्मितेला कमकुवत करते, कारण ती प्रादेशिक ओळखीपेक्षा राष्ट्रीय हिंदू ओळखीवर भर देते. उद्धव ठाकरे यांनी फडणवीस यांच्यावर “अनाजी” अशी टीका केली आहे, आणि जी सगळ्यात जास्त महाराष्ट्रद्रोही  टिप्पणी समजली जातेय.

आता थेट मुद्दा - पॉडकास्टद्वारे काय साध्य होईल?

मराठी मतदारांचा विश्वास पुन्हा मिळवणे:-

पॉडकास्टद्वारे मराठी संस्कृती आणि परंपरांचा गौरव करून फडणवीस मराठी मतदारांना भावनिक आवाहन करत आहेत. यामुळे मुंबई महापालिका निवडणुकीत मराठी मतपेटी पुन्हा भाजपकडे वळवण्याचा प्रयत्न आहे.

विरोधकांचे कथन कमकुवत करणे:

उद्धव ठाकरे आणि राज ठाकरे यांनी मराठी अस्मितेच्या मुद्द्यावर भाजपला कोंडीत पकडले आहे. पॉडकास्टद्वारे फडणवीस या नेरेटिव्हल आव्हान देत आहेत आणि भाजपला मराठी अस्मितेशी जोडण्याचा प्रयत्न करत आहेत.

हिंदुत्व आणि मराठी अस्मितेचा समन्वय:

पॉडकास्टमध्ये हिंदुत्व आणि मराठी अस्मितेचा समन्वय साधण्याचा प्रयत्न आहे, ज्यामुळे मराठा, OBC आणि हिंदू मतदारांना एकत्रितपणे आकर्षित करता येईल. यामुळे मविआच्या मुस्लिम-मराठी मतपेटीला आव्हान मिळेल.

नव्या पिढीशी संवाद:

डिजिटल माध्यमाद्वारे तरुण मतदारांशी थेट संवाद साधला जाईल, जे सोशल मीडियावर सक्रिय आहेत. यामुळे भाजपची विचारसरणी आणि फडणवीस यांची प्रतिमा सकारात्मक बनवता येईल.

आव्हाने आणि मर्यादा

विरोधकांचा प्रतिसाद: 

(त्यांना विषय कळलाच नाहीय या एका वाक्यात पण विषय संपू शकतो म्हणा !)

मविआ, विशेषतः शिवसेना (UBT), याला ‘प्रचारात्मक स्टंट’ म्हणून टीका करू शकते. उद्धव ठाकरे यांनी यापूर्वी फडणवीस यांच्यावर हिंदुत्व शिकवण्याची गरज नसल्याचे सांगितले आहे, आणि याचा उपयोग ते BJP विरोधात करू शकतात.

प्रामाणिकतेचा प्रश्न: 

काही समीक्षकांचे मत आहे की हा पॉडकास्ट केवळ निवडणुकीच्या दृष्टिकोनातून आहे, आणि BJP च्या काही धोरणांमुळे (उदा. हिंदी भाषा सक्ती) मराठी मतदारांमध्ये नाराजी आहे. यामुळे पॉडकास्टचा प्रभाव मर्यादित राहू शकतो.

मविआची रणनीती: 

मविआ, विशेषतः काँग्रेस आणि शिवसेना (UBT), याला प्रत्युत्तर म्हणून अल्पसंख्याक आणि मराठी मतदारांना एकत्रित करण्याचा प्रयत्न करेल, ज्यामुळे राजकीय ध्रुवीकरण वाढू शकते.

‘महाराष्ट्रधर्म’ पॉडकास्ट हा फडणवीस आणि BJP चा मराठी अस्मितेचा मुद्दा पुन्हा ताब्यात घेण्याचा आणि मराठी आणि हिंदू मतदारांना एकत्रित करण्याचा रणनीतिक प्रयत्न आहे. यामुळे महापालिका निवडणुकीत मराठी मतपेटी पुन्हा मिळवण्याचा हेतू आहे, तसेच विरोधकांचे ‘महाराष्ट्रविरोधी’ कथन कमकुवत करण्याचा प्रयत्न आहे. मात्र, यशस्वी होण्यासाठी BJP ला मराठी मतदारांचा विश्वास पुन्हा मिळवावा लागेल, आणि मविआच्या तीव्र प्रतिसादाला सामोरे जावे लागेल. पॉडकास्ट हा एक सांस्कृतिक आणि राजकीय संवादाचा प्रयत्न आहे, पण त्याचा खरा प्रभाव निवडणुकीच्या निकालांवर अवलंबून असेल.